تراز مثبت تجاری با عبور از خام فروشی در بازارهای صادراتی – جمهورآنلاین

به گزارش جمهور آنلاین، آمارهای گمرک در چهار ماهه امسال نشانگر کاهش ۱۰ درصدی تجارت ایران در بازارهای جهانی و رسیدن حجم کل مبادلات خارجی به ۳۴ میلیارد و ۱۷۵ میلیون دلار معادل ۶۱ میلیون تن است. سهم صادرات ایران در چهار ماه امسال، ۴۸ میلیون تن کالای صادراتی به ارزش ۱۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته با رشد منفی ۵ درصد و واردات کشور نیز در این مدت ۱۷ میلیون و ۶۰۰ هزار تن به ارزش ۱۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار گزارش شده است.

بررسی وضعیت تجارت کشورمان در چهار ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می دهد که حدود ۵٫۵ درصد کاهش صادرات غیرنفتی و ۱۵ درصد کاهش واردات را داشته باشیم که در مجموع حدود ۱۰ درصد تجارت خارجی ما با افت مواجه شد.

تراز منفی تجاری در چهار ماه امسال دلایل مختلفی داشته است که مهمترین آن حادثه انفجار در بندر شهید رجایی در اردیبهشت ماه و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران بود که این عوامل به سایر مشکلات از جمله محدودیت های ارزی، کمبود نقدینگی، ناترازی انرژی، تامین مواد اولیه و سایر موارد دامن زد و منجر به وقفه در فعالیت های اقتصادی کشور شد.

شناسایی نقاط قوت و ضعف و ارائه راهکارها برای رسیدن به تراز مثبت نیاز به برنامه ریزی منسجم و رفع موانع دارد. هر چند برای حضور ایران در بازارهای صادراتی جهان در دولت چهاردهم اقداماتی شروع شده و روابط دیپلماسی اقتصادی و سیاسی با کشورهای عضو بریکس و اوراسیا توسعه پیدا کرده است اما برای رسیدن به اهداف نیاز به شناسایی بازارهای صادراتی و اجرای موافقتنامه های تجاری و ایجاد ارزش افزوده در محصولات هستیم.

هدف گذاری برای رشد ۲۳ درصد سالانه در صادرات غیرنفتی

دولت هدف گذاری های خوبی برای رشد سالانه صادرات غیرنفتی را در نظر گرفته است طبق گفته محمدعلی دهقان دهنوی رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران، در برنامه توسعه هفتم کشور هدف بلندی تحت عنوان رشد ۲۳ درصد سالانه برای صادرات غیرنفتی دیده شده‌است.

وی در این باره گفته است که سال گذشته موفق شدیم با ۱۵.۸ درصد رشد صادرات غیرنفتی سال را به پایان برسانیم که نسبت به سال‌های قبل از رشد خوبی برخوردار بود. همچنین رسیدن عدد ارزش صادراتمان به ۵۸ میلیارد دلار هم یک رکورد جدید بود که در سال‌های قبل چنین رقمی را نداشتیم.

در باره بررسی علل کاهش تراز تجاری ایران، محمد علی محمد میرزائیان نائب رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ با کاهش ۱۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است که این کاهش عمدتاً ناشی از وابستگی شدید اقتصاد ایران به صادرات مواد خام مانند محصولات پتروشیمی و فلزات اساسی است که با کاهش قیمت‌های جهانی روبرو شده‌اند. ضمن اینکه مشکلات نظام بانکی و ارزی، تحریم‌های بین‌المللی، چالش‌های لجستیکی و کاهش رشد اقتصادی شرکای عمده تجاری مانند چین در این روند تأثیرگذار بوده‌اند.

وی ادامه داد: کاهش صادرات تأثیر مستقیمی بر اقتصاد کشور گذاشته و منجر به افزایش کسری تراز تجاری به میزان ۱.۱ میلیارد دلار شده است برای عبور از این وضعیت، تنوع بخشیدن به سبد صادراتی، بهبود روابط تجاری با همسایگان و رفع موانع بانکی و لجستیکی باید در نظر گرفته شود.

محمد میرزائیان عنوان کرد: از همه این موارد مهمتر بحث تنوع‌بخشی به بازارها و محصولات است چون کاهش وابستگی به چند بازار محدود و تمرکز بر صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا (مانند صنایع دانش‌بنیان، خدمات فنی و مهندسی و محصولات تبدیلی) ریسک تجارت را کاهش می‌دهد.

رفع موانع ارزآوری از بازارهای جهانی

وی با بیان اینکه کاهش حجم تجارت خارجی چه در حوزه صادرات و چه واردات مستقیماً بر چند حوزه کلیدی اقتصاد اثر می‌گذارد گفت: شاید اولین و موثرترین تاثیر افت درآمدهای ارزی کشور باشد که این افت به معنای کمتر شدن ورود ارز به کشور است. با محدود شدن منابع ارزی، فشار بر نرخ ارز افزایش یافته و این امر می‌تواند موجب رشد تورم و کاهش قدرت خرید داخلی شود.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران ابراز کرد: در ادامه این امر موجب مقدمات کاهش اشتغال در بخش‌های صادرات‌محور خواهد شد چون بطور طبیعی بسیاری از صنایع و واحدهای تولیدی کشور، بخشی از بازار خود را در خارج از مرزها جستجو می‌کنند. افت صادرات به کاهش سفارش، تعطیلی خطوط تولید و افت سطح اشتغال منجر خواهد شد.

به گفته وی، این موارد بصورت دومینو وار باعث افزایش هزینه تولید می شود تجارت خارجی صرفاً به معنای صادرات نیست؛ واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و فناوری نیز جزئی جدایی‌ناپذیر از این فرآیند است ضمن اینکه کاهش واردات کارآمد، هزینه تمام‌شده محصولات داخلی را بالا برده و رقابت‌پذیری را کاهش می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه کاهش تعامل تجاری اغلب به کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران خارجی و محدود شدن دسترسی به فناوری و بازارهای جدید منجر می‌شود گفت: راهکارهای که برای افزایش سهم تجارت ایران مهم است به نظر بنده اول تنظیم سیاست ارزی پایدار است چون نوسانات شدید نرخ ارز، برنامه‌ریزی تجاری را دشوار می‌کند. ثبات نسبی ارزی اطمینان طرف‌های تجاری و سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.

توسعه زیرساخت‌های لجستیک و ترانزیت

محمد میرزائیان عامل دوم را توسعه زیرساخت‌های لجستیک و ترانزیت برشمرد و اظهار داشت: بهبود شبکه حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و دریایی و تسهیل رویه‌های گمرکی باعث کاهش هزینه و زمان تحویل کالاها می‌شود.

وی به نقش موافقت‌نامه‌های تجاری و عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در بهبود روابط تجاری ایران پرداخت و گفت: این امر می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی افزایش سهم کشورها در تجارت جهانی به شمار بیاید ایران با عضویت یا مشارکت فعال در سازوکارهایی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بریکس می‌تواند از چند مسیر ظرفیت صادراتی خود را تقویت کند مواردی که در سفر اخیر معاون اول ریاست جمهوری به اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم بصورت کلی به اهمیت آنها اشاره شد.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: من فکر می کنم یکی از این مسیرها کاهش یا حذف تعرفه‌های تجاری است که با اجرای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی یا آزاد، موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای برای کالاهای ایرانی کاهش می‌یابد. این امر باعث رقابتی‌تر شدن قیمت محصولات صادراتی ایران در بازارهای هدف به‌ویژه در بخش‌هایی مانند محصولات کشاورزی، پتروشیمی و صنایع معدنی می شود.

ایران با عضویت یا مشارکت فعال در سازوکارهایی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بریکس می‌تواند از چند مسیر ظرفیت صادراتی خود را تقویت کند مواردی که در سفر اخیر معاون اول ریاست جمهوری به اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم بصورت کلی به اهمیت آنها پرداخته شد.

ایجاد زیرساخت های دسترسی آسان‌تر به بازارهای متنوع

وی یکی دیگر از راهکارهاهای دیپلماسی اقتصادی را دسترسی آسان‌تر به بازارهای متنوع عنوان کرد و گفت: اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل بازارهایی با جمعیتی بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و نیازهای متنوع صنعتی و کشاورزی است. همچنین بریکس با جمعیت بالای ۳ میلیارد نفر، امکان دسترسی به اقتصادهای نوظهور از جمله هند، چین و برزیل را فراهم می‌کند. حضور ایران در این ساختارها، ریسک وابستگی به چند بازار محدود را کاهش می‌دهد.

محمد میرزائیان عنوان کرد: ارتقای قدرت چانه‌زنی تجاری و سیاسی ایران باعضویت در این نهادها موجب قدرتمندتر شدن موقعیت ایران در مذاکرات تجاری می‌شود. ایران به‌جای مذاکره دوجانبه صرف، می‌تواند در قالب بلوک‌های اقتصادی به توافق‌هایی با شرایط بهتر در زمینه تعرفه، استاندارد و حمل‌ونقل دست یابد.

وی ابراز کرد: در صورت اجرای کامل مفاد موافقت‌نامه با اوراسیا و فعال‌سازی ظرفیت همکاری‌های بریکس، می‌توان طی سه تا پنج سال آینده سهم ایران از صادرات غیرنفتی را در بازار کشورهای عضو، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش داد البته دستیابی به این ظرفیت منوط به اصلاح ساختارهای داخلی مانند تسهیل فرآیندهای گمرکی، بهبود زیرساخت حمل‌ونقل، و ثبات در قوانین و سیاست‌های ارزی و تجاری است.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران تسهیل فرآیند لجستیک و ترانزیت را از دیگر عوامل مهم در تسهیل تجارت خارجی عنوان کرد و گفت: چون بخشی از همکاری‌های این پیمان‌ها به ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل، ساده‌سازی رویه‌های گمرکی و کاهش هزینه‌های ترانزیت اختصاص یافته است. موقعیت ژئوپلیتیکی ایران به‌عنوان مسیر ترانزیتی میان شرق و غرب، در این چارچوب می‌تواند به درآمد و سهم صادرات خدمات ترانزیتی بیفزاید.

وی بیان داشت: در کنار صادرات مستقیم، پیمان‌هایی مانند بریکس فرصت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت در پروژه‌های مشترک صنعتی را افزایش می‌دهد که خود باعث تقویت تولید صادرات‌محور خواهد شد.