پیوند ابدی نگارگری و شعر در کنار زاینده رود – جمهورآنلاین

به گزارش جمهور آنلاین، سال‌هاست در قلب تپنده هنر ایران، نصف جهان، آنجا که گنبدهای فیروزه‌ای و کاشی‌های نقشین، آسمان را به زمین می‌دوزند، پیوندی دیرین میان هنرهای اصیل ایرانی یعنی نگارگری و شعر، شکل گرفته و قرن هاست که این ۲ در این دیار نه تنها در کنار هم، بلکه در بطن یکدیگرند و روایتی از عشق، عرفان، و زیبایی را به تصویر کشیده‌اند.

حال که بنا بر وصیت هوشمندانه استاد محمود فرشچیان، پیکر این هنرمند و نگارگر صاحب‌نام و فقید در جوار آرامگاه صائب تبریزی در اصفهان آرام گرفت، می توان گفت که پیوند دیرینه نگارگری و شعر در نصف جهان بار دیگر تجدید و تقویت می شود.

هم‌جواری ۲ استاد اصفهانی

خاکسپاری استاد فرشچیان در جوار آرامگاه صائب تبریزی نقطه عطفی است که ۲ دوره طلایی از فرهنگ و هنر اصفهان را به یکدیگر پیوند و نام ۲ استاد بزرگ از ۲ قرن متفاوت که در اعتلای مکتب اصفهان نقشی بی‌بدیل داشتند را برای همیشه به هم گره می‌زند.

استاد فرشچیان با این وصیت، به عنوان بزرگ‌ترین هنرمند تجسمی معاصر اصفهان و ایران، به بزرگ‌ترین شاعر کلاسیک این شهر ادای دین کرد، یک پیوند تاریخی و معنوی را عینیت بخشید و میراث گران بهای دیگری برای نصف جهان برجای گذاشت.

شهرت و محبوبیت جهانی استاد فرشچیان می‌تواند توجهی را که صائب تبریزی شایسته آن است، به سوی آرامگاه او جلب کند. این مکان پتانسیل آن را دارد که از یک مقبره آرام و کمتر دیده شده، به یک قطب فرهنگی و گردشگری به ویژه در گردشگری ادبی تبدیل شود و میزبان دوستداران ادبیات و هنر به صورت همزمان باشد.

این هم‌جواری این پیام را در خود دارد که جریان آفرینش هنری در اصفهان که با بزرگانی چون صائب در قرن‌ها پیش به اوج رسید، با هنرمندانی مانند فرشچیان در دوران معاصر نیز تداوم یافته است. این اقدام، پلی میان گذشته باشکوه و حال پرافتخار هنر ایران می‌زند و میراث هر دو را برای آیندگان زنده نگه می‌دارد.

شعر صائب و روح نگارگری

صائب تبریزی، سخن سرای بزرگ سبک اصفهانی (هندی)، شاعری است که شعرش خود نگارخانه‌ای است پر از جزئیات و رنگ. او با واژه‌ها، چنان تصاویر دقیق و خیال‌انگیزی می‌آفریند که گویی قلم‌موی نگارگر است و بوم خیال را نقش می‌زند.

در غزلیات صائب، «آینه»، «مهر» و «ماه»، تبدیل به نمادهایی می‌شوند که به دنیای رنگین و پررمز و راز نگارگری اشاره دارند. او به ظرافت خط و رنگ، به نازکی خیال، و به لطافت عشق توجه دارد؛ همان عناصری که در آثار نگارگران اصفهانی، به اوج خود می‌رسند، در حقیقت اشعار صائب به وضوح نشان دهنده پیوند عمیق شعر او با عالم نقاشی است.

نگارگری فرشچیان و جان شعر

در سوی دیگر این پیوند، استاد محمود فرشچیان، نگارگر معاصر، کسی است که قلم‌موی او شعر می‌سراید. آثار او، تنها نقاشی نیستند، بلکه غزل‌هایی‌اند که از بوم می‌جوشند. او با خطوط سیال و رنگ‌های درخشان، رویاهای عرفانی و داستان‌های اساطیری را به تصویر می‌کشد. هر اثر او، روایتی از یک لحظه، یک حس یا یک بیت شعر است.

فرشچیان، به ظرافت‌های شعر ایرانی، به ویژه اشعار عرفانی و عاشقانه، کاملاً واقف است. حرکت‌های نرم و پیچان قلمش، یادآور پیچش خیال در شعر صائب و دیگر شاعران بزرگ این دیار است. او با الهام از داستان‌هایی چون «یوسف و زلیخا» یا مضامین عرفانی مانند «عروج»، به آثار خود عمق و معنا می‌بخشد. نگاره‌های او، ترجمان بصری اشعاری هستند که سال‌ها در دل و جان ایرانیان جای داشته‌اند. در آثار او، رنگ‌ها حرف می‌زنند و خطوط، راز دل می‌گشایند.

تلاقی ۲ جهان

صائب و فرشچیان، هر یک به شیوه خود، پلی میان دنیای واژه‌ها و دنیای رنگ‌ها زده‌اند. یکی با شعر، نگارگری می‌کند و دیگری با نگارگری، شعر می‌سراید. این پیوند شکوهمند، نه تنها در آثار این ۲ استاد بزرگ، بلکه در تمامی اجزای هنری اصفهان، از گنبدهای مساجد تا نقش و نگار فرش‌ها، جاری است. اصفهان، نگارستانی است که هر گوشه‌اش، بیتی از شعر و هر بیتش، نگاره‌ای از زیبایی است. اینجا، شعر و نگارگری، دست در دست یکدیگر، جاودانه شده‌اند.

محمود فرشچیان، نه یک نگارگر، بلکه معمار هویتی نوین برای مینیاتور ایرانی در دوران معاصر بود. او هنری را که در خطر تکرار و کلیشه شدن قرار داشت، با دمیدن روحی تازه از مفاهیم عرفانی، ادبی و مذهبی و تلفیق آن با تکنیک‌های مدرن، به جایگاه یک هنر مستقل و جهانی ارتقا داد.

آثار استاد فرشچیان مانند «عصر عاشورا» یا «ضامن آهو» فراتر از یک نقاشی، به بخشی از حافظه تصویری و اعتقادی ایرانیان تبدیل شده است.

در سوی دیگر میرزا محمدعلی صائب تبریزی، برجسته‌ترین شاعر قرن یازدهم و نماینده اصلی «سبک شعر هندی» است که به «سبک اصفهانی» نیز شهرت دارد. در دوران اوج شکوه پایتختی اصفهان در دوره صفوی، صائب با خلق مضامین بکر، استعاره‌های پیچیده و تک‌بیت‌های حکیمانه، شعر فارسی را به افقی جدید رساند.

دیوان عظیم او گنجینه‌ای از اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی است. با این حال، آرامگاه او در باغی در حاشیه زاینده رود، برخلاف جایگاه رفیعش در ادبیات، هرگز به اندازه آرامگاه حافظ یا سعدی مورد توجه گردشگران و محافل فرهنگی قرار نگرفته و همواره در سایه‌ای از مهجوریت باقی مانده است.

امروز صائب به عنوان یکی از شاعران بزرگ و تاثیرگذار ادبیات فارسی شناخته می‌شود که با دیدگاه‌های منحصر به فرد و بیان خلاقانه خود، افق‌های جدیدی را در برابر شعر فارسی گشود. تأثیر صائب تبریزی بر شعر فارسی، به‌ویژه بر شاعران سبک اصفهانی و نسل‌های پس از او انکارناپذیر است.

شاید تصمیم آخر استاد فرشچیان بتواند آرامگاه صائب را از غربت خارج و آن را به یکی از مقاصد جذاب گردشگری فرهنگی ایران تبدیل کند، تا این شاعر بزرگ نیز همانند حافظ و سعدی و فردوسی جایگاه شایسته‌اش را در حافظه فرهنگی مردم ایران و در مسیرهای گردشگری ادبی کشور به دست آورد.

سبک هنری و نوآوری‌ها استاد فرشچیان از زبان کارشناسان

رییس دانشگاه هنر دانشگاه اصفهان گفت: استاد محمود فرشچیان، اندیشمند، هنرمندی فاخر، خوش اخلاق با تجارب ارزشمند و گنجینه نفیس هنر نگارگری بود که زندگی‌اش را با عشق و علاقه به ائمه اطهار علیهم السلام، وقف هنر کرد و با زبان گویای هنر، عاشقانه هایی سرشار از خلوص و ایمان خلق کرد که برای همیشه الهام‌بخش پویندگان وادی هنر خواهد بود.

یک هنرمند مینیاتور در مورد سبک هنری استاد فرشچیان به ایرنا گفت: هنر استاد فرشچیان که به عنوان پایه‌گذار سبکی نوین در نگارگری ایرانی شناخته می‌شود، تلفیقی استادانه از اصالت‌های نقاشی سنتی ایرانی و تکنیک‌های هنر معاصر غرب است. او با مطالعه آثار هنرمندان غربی در موزه‌های اروپا، دیدگاه جدیدی به هنر نگارگری داد، آن را از حصار تصویرسازی صرف برای ادبیات رها کرد و به آن هویتی مستقل بخشید.

محمود نایبی ادامه داد: سبک فرشچیان با ویژگی‌های بارزی شناخته می‌شود؛ از جمله استفاده از خطوط روان، قدرتمند و مدور که به آثارش پویایی و ریتم خاصی می‌بخشد و در کنار آن، انتخاب و به‌کارگیری رنگ‌های درخشان و مواج، فضایی اثیری و رویایی در تابلوهای وی ایجاد می‌کند.

وی اظهار داشت: نوآوری استاد فرشچیان در ترکیب‌بندی‌های بدیع و چیدمان عناصر در کادر نیز به آثارش عمق و معنای بیشتری بخشیده است. او برای خلق آثارش از گستره وسیعی از موضوعات، شامل ادبیات عرفانی، مضامین مذهبی و داستان‌های ملی و انسانی الهام می‌گیرد.

آثار برجسته و ماندگار استاد فرشچیان

استاد فرشچیان خالق آثار بی‌بدیل و مشهور بسیاری است که هر یک در نوع خود شاهکاری هنری محسوب می‌شوند. از جمله معروف‌ترین این آثار می‌توان به تابلوی «عصر عاشورا» اشاره کرد که مشهورترین اثر مذهبی اوست و بازگشت اسب بی‌سوار امام حسین (ع) را به سوی خیمه‌ها به تصویر می‌کشد تا حزن و اندوه این واقعه را به شکلی تأثیرگذار منتقل کند.

اثر ماندگار دیگر او «ضامن آهو» است که روایتی تصویری و سرشار از حس معنویت و رأفت از ضمانت امام رضا (ع) برای یک آهو ارائه می‌دهد. همچنین تابلوی «پنجمین روز آفرینش» با الهام از داستان خلقت و با به تصویر کشیدن پرندگان و ماهیان در فضایی خیالی، شکوه آفرینش را به نمایش می‌گذارد.

از دیگر آثار برجسته استاد فرشچیان می‌توان به «شمس و مولانا» اشاره کرد که به زیبایی، شور و عرفان نهفته در دیدار این ۲ عارف بزرگ را به تصویر کشیده است. علاوه بر این تابلوها، طراحی و نظارت بر ساخت ضریح‌های مطهر امام رضا (ع) و امام حسین (ع) از دیگر خدمات هنری برجسته و ماندگار این افتخار دیار نصف جهان به شمار می‌رود.

افتخارات و جایگاه جهانی

هنر استاد فرشچیان مرزهای ایران را درنوردیده و در سطح بین‌المللی نیز مورد تحسین و ستایش قرار گرفته است. آثار او در بیش از صدها نمایشگاه فردی و گروهی در ایران و کشورهای مختلف جهان به نمایش درآمده و جوایز و افتخارات متعددی را برای او به ارمغان آورده است که از آن جمله می‌توان به مدال طلای هنر نظامی ایران و نشان درجه یک هنر و دیپلم لیاقت از دانشگاه هنر ایتالیا اشاره کرد.

استاد محمود فرشچیان در سال ۱۳۰۸ در اصفهان دیده به جهان گشود.

او در حیطه نقاشی ایرانی به‌وجود آورنده سبک و مکتب خاصی بود و به آن غنا بخشید.

آثار استاد فرشچیان در بیش از صدها نمایشگاه فردی و جمعی در ایران و سایر کشورها برپا گشته و با استقبال بسیار زیادی روبه‌رو شده است.

این هنرمند پرآوازه اصفهانی، ۱۸ اَمُرداد در ۹۵ سالگی بدلیل ابتلا به ذات‌الریه در کشور آمریکا درگذشت.

پیکر روز گذشته ( ۲۷ اَمرداد) پس از بدرقه با شکوه توسط مردم اصفهان در جوار صائب تبریزی آرام گرفت.